Hoe fietsen en wandelen met knooppunten?
Makkelijk een route uitstippelen op het netwerk
Fiets- en wandelknooppunten: je vindt ze over heel Vlaanderen en België, en doorgewinterde fietsers en wandelaars kennen ze als hun broekzak. Maar hoe werken knooppunten nu eigenlijk, waar vind je ze en vooral: hoe kan je zelf een route uitstippelen met al die nummers en bordjes? Met deze gids vol tips voor beginners raak je nooit verdwaald op de Vlaamse fiets- en wandelnetwerken.
Wat leer je in dit artikel over knooppunten?
Wat is een fiets- of wandelknooppunt?
Fiets- en wandelknooppunten zijn handige hulpmiddelen om vooraf je fiets- en wandelroutes eenvoudig te plannen en onderweg op te volgen. Over heel Vlaanderen hebben provinciale toeristische diensten wegen en paden geselecteerd waar het rustig, veilig en mooi fietsen of wandelen is. Die wegen en paden hebben ze op kaart gezet. Voor fietsen gebeurde dat over de hele Vlaamse provincies, voor wandelen specifiek in wandelvriendelijke gebieden, zoals natuurgebied.
Een knooppuntenbord aan elke splitsing
De kruispunten of splitsingen waar wegen en paden elkaar ontmoeten, heten knooppunten. Om het fietsers en wandelaars onderweg makkelijk te maken, kreeg elk fiets- en wandelknooppunt een nummer van 1 tot 99. Omdat de netwerken zo groot zijn, kan het voorkomen dat je in twee verschillende delen van een provincie hetzelfde knooppuntnummer tegenkomt. De nummers kom je niet alleen op het terrein tegen op knooppuntenbordjes aan de kruispunten, ze staan ook op de routenetwerkkaarten die bij elke provincie of wandelgebied horen.
Een netwerk van knooppunten
Met de fiets- en wandelknooppunten stippel je zelf je tochten uit op de zogenaamde fietsknooppunten- en wandelknooppuntennetwerken. Een hele mond vol, dus noemt men ze ook wel eens fietsnetwerken en wandelnetwerken. Voor je vertrekt, zet je alle knooppunten van je tocht op een rijtje. Daarna fiets of wandel je gewoon van het ene knooppunt naar het andere.
Om te verdwalen moet je al heel hard je best doen: tussen twee knooppunten staan ook geregeld doorverwijzingsborden met richtingspijlen, zodat je steeds op het juiste pad blijft. Elke één à anderhalve kilometer kom je zo’n markering tegen. Fiets- en wandelnetwerken zijn altijd in twee richtingen bewegwijzerd. Zo kun je onbezorgd alle kanten op.
Hoe zijn knooppunten ontstaan?
Knooppunten bestaan al sinds 1995. Fietsknooppunten waren er voor wandelknooppunten. Ze werden uitgevonden door Hugo Bollen, een voormalige Limburgse mijningenieur. Hij wilde de Belgisch-Limburgse mijnstreek toeristisch nieuw leven inblazen door het fietsen te promoten. In de mijnen zag hij hoe mijnwerkers via een knooppuntensysteem hun weg vonden en in '95 bracht hij het systeem bovengronds. De provincie afficheerde zich als ‘Fietsparadijs Limburg’.
Andere provincies volgden het voorbeeld en vandaag is Vlaanderen een van de populairste fietsregio’s in Europa. Jaarlijks worden via de fietsknooppunten in Vlaanderen, samen goed voor 16.000 kilometer, meer dan 10 miljoen tochten gemaakt. Nederland volgde snel en ook in Wallonië beginnen de ‘points-noeuds’ nu te floreren. Knooppunten vind je ook in Duitsland en Frankrijk.
Hoe zien knooppunten eruit?
Knooppuntenborden zijn rechthoekige signalisatiebordjes met een fiets- of een wandellogo erop, een omcirkeld nummer bovenaan en daaronder twee of meer andere nummers met pijltjes. Helemaal onderaan staat de naam van het netwerk. Het omcirkelde nummer is het knooppuntnummer, de omcirkelde nummers eronder zijn de nummers van het volgende knooppunt. De pijltjes geven de te fietsen of wandelen richting aan om dat volgende knooppunt te bereiken (links, rechts of rechtdoor).
In de Vlaamse provincies kleuren de fietsknooppuntborden wit met groen (behalve in Limburg, daar zijn ze blauw), de wandelknooppuntborden wit met rood. De fietsknooppuntenborden hangen minstens bij elke richtingsverandering van het traject, op een goed zichtbare hoogte, vrij van begroeiing en op een voldoende grote afstand vóór kruispunten of splitsingen. Wandelknooppuntborden hangen aan houten palen bij kruispunten.
Andere borden die je kan tegenkomen onderweg
Lusvormige fiets-of wandelroutes
Behalve langs knooppunten kan je in de Vlaamse provincies ook verkennen langs apart bewegwijzerde, lusvormige fiets- en wandelroutes. Je herkent ze aan de zeshoekige bewegwijzeringsborden met een fietser (rood) of wandelaar (groen) erop, bevestigd op houten paaltjes. De borden vermelden de naam van de route, de afstand en de richting die je uit moet.
Tijdens je route volg je de borden om probleemloos van start tot finish te fietsen of wandelen. Bij elke fiets- en wandellus hoort een uitklapbare kaart met een uitgebreide routebeschrijving.
Mountainbikeroutes (Mtb)
Voor de bewegwijzering van mountainbikeroutes werd een internationaal teken ontwikkeld: een driehoekje met twee bollen eronder. Groene driehoeken geven een parcours voor beginnende mountainbikers aan. De blauwe zijn ideaal voor meer ervaren mountainbikers. De sportiefste mountainbikers komen aan hun trekken op de rode.
Fietssnelwegen
Fietssnelwegen of 'fietsostrades' zijn fietsroutes tussen steden die tot 15 à 20 km van elkaar liggen. Ze brengen je vlot, veilig en comfortabel over langere afstand waar je moet zijn. Vlaanderen telt 110 van die routes, samen goed voor een netwerk van 2400 kilometer. De provincies bouwen, behalve aan de infrastructuur, nu ook aan de identiteit van deze routes. Je herkent ze aan het driehoekig blauwe logo met de witte F en het fietssnelwegnummer.
GR-paden
De GR-paden vormen een netwerk van langeafstandswandelpaden door Europa, voornamelijk in Frankrijk, België, Nederland, Groot-Brittannië, Duitsland en Spanje. GR zijn de initialen van de routepaden Grande Randonnée in Frankrijk en Wallonië, en Grote Routepaden in Vlaanderen. De basismarkering bestaat heel eenvoudig uit twee strepen onder elkaar, wit of geel bovenaan en rood onderaan. Het is een internationale manier van markeren voor doorgaande wandelpaden.
Hoe een fietsroute of wandelroute uitstippelen op het knooppuntennetwerk?
Vast uitgestippelde, apart bewegwijzerde fiets- en wandellussen hebben één minpuntje: ze voldoen niet altijd aan je eigen wensen qua afstand en samenstelling. De ene keer heb je misschien zin in een korte tocht met een museumbezoek en een terrasje, de andere keer wil je lange afstanden fietsen, en dat een hele dag lang. Of meerdere dagen na elkaar.
Fiets- en wandelnetwerken bieden veel mogelijkheden voor elk type wandelaar of fietser en voor iedere leeftijd. Sportieve tochten met steile klimmetjes, vlakke trajecten, rustige streken of plekken met gezellige terrassen of cafeetjes. Jij stelt je eigen fiets- of wandelmenu samen.
Nog een groot voordeel: de flexibiliteit. Afhankelijk van het weer, de tijd die je hebt of de ‘goeie benen’ kun je onderweg je route uitbreiden, inkorten of wijzigen. Je routes met knooppunten plannen kan op verschillende manieren:
1. Met een fiets- of wandelnetwerkkaart
Bij elk fiets- en wandelnetwerk hoort een stevige knooppuntenkaart. De kaartzijde biedt een gedetailleerd overzicht van alle knooppunten en afstanden, de parkings en ideale vertrekplaatsen, cafés, stations en bezienswaardigheden. Ook de aard van de wegen (verhard, onverhard, kasseien…) staat aangeduid. In de knooppuntenkaart van de Vlaamse Ardennen worden ook de hellingen weergegeven. Op de achterzijde staat alle praktische info vermeld en achtergrond bij de belangrijkste bezienswaardigheden onderweg.
Klaar om je je eigen tocht uit te stippelen? Bekijk de kaart en noteer op voorhand de knooppunten waarlangs je wilt fietsen of wandelen, in de juiste volgorde. Zo hoef je onderweg niet voortdurend je kaart boven te halen. Schrijf ze bijvoorbeeld op een strookje dat je aan je stuur kunt hangen, of een papiertje voor in je binnenzak. Tip: neem altijd je fiets- of wandelnetwerkkaart mee tijdens je tocht. Zo kan je onderweg nog altijd je traject aanpassen mocht de vermoeidheid – of de regen – toeslaan, of mocht je plots zin hebben in een langere trip.
2. Met een fiets- of wandelrouteplanner
Op de online fietsrouteplanner vind je het volledige fietsroutenetwerk van Vlaanderen met alle fietswegen en fietsknooppunten. De online wandelrouteplanner toont je alle Vlaamse wandelnetwerken, ook compleet met paden en knooppunten. Beide kan je consulteren vanachter je pc, op je tablet of op je smartphone.
- Open de planner en kies je favoriete fiets- of wandelgebied.
- Geef een startplaats in en klik op het knooppunt waar je de route wil starten.
- Klik achtereenvolgens op de knooppunten waar je zeker langs wilt fietsen of stappen. Het systeem telt automatisch de kilometers op.
- Klik rechts in het controlepaneel op 'interessante plaatsen' en selecteer leuke stops zoals cafés, musea, bezoekerscentra en rustplaatsen om ze op de kaart te laten verschijnen. Zo kan je je traject tot in de kleinste details plannen.
- Is je route volledig uitgestippeld? Download ze als gpx-bestand voor je GPS, print ze af op papier, importeer ze in de fietsknooppunten of wandelknooppunten app of deel de route met je vrienden.
TIP: Verander je bovenaan de standaard routemodus ‘Punt naar punt’ in ‘Surprise Me’, dan kan je een knooppunt kiezen waar je je tocht wil starten. Daarna geef je het gewenste aantal kilometer in waarna de app je een lusvormige route zal voorstellen vanaf het gekozen knooppunt.
3. Met een fiets- en wandelknooppuntenapp
Met de gratis Fietsknooppunt en Wandelknooppunt app neem je alle Vlaamse fiets- en wandelknooppunten gewoon mee in je broekzak. Download de app(s) in de App Store of in Google Play.
Het basisgebruik van de app is gratis. Je kan vrijblijvend aan abonnement nemen waardoor je toegang krijg tot een aantal extra leuke functies.
4. Met kant-en-klare routes op het netwerk
Liever een kant-en-klare fiets- of wandelroute? Bij Routen vind je meer dan 200 uitgestippelde lussen op het Oost-Vlaamse fiets- en wandelnetwerk, met stops voor onderweg. Zo ga je te werk:
- Bekijk de fietsroutes of wandelroutes.
- Zoek je route op basis van je startplaats, interesses en het aantal kilometers dat je wil fietsen of wandelen.
- Per route vind je alle praktische info en een routekaart met het startpunt (aangeduid met een vlaggetje), de te volgen knooppunten en alvast enkele mogelijke stops. Onder ‘Meer stops in de buurt’ kan je je voorkeuren aanduiden en meer stops bekijken.
- Download je route als gps-bestand of als afdrukbare kaart (pdf).
- Klik op ‘Bekijk de routebeschrijving’, en je krijgt een uitgebreide beschrijving van je route, van start tot finish.
Enkele populaire kant- en klare routes:
Enkele populaire kant-en-klare routes
Welke knooppuntennetwerken zijn er in Oost-Vlaanderen?
Het Oost-Vlaamse fietsnetwerk dekt de volledige provincie: er zijn fietsknooppunten in de Vlaamse Ardennen, het Meetjesland, het Waasland, Scheldeland, de Leiestreek en Gent & omgeving. Wandelknooppunten vind je op zorgvuldig geselecteerde, wandelvriendelijke plaatsen in de Oost-Vlaamse regio’s Vlaamse Ardennen, Scheldeland, het Meetjesland en straks ook in het Waasland.
6 Oost-Vlaamse fietsnetwerken
Oost-Vlaanderen een echt fietsparadijs noemen, is geen overstatement. Sinds 2008 doorkruist een fijnmazig netwerk van verharde, veilige en grotendeels autovrije fietspaden met fietsknooppunten alle vijf toeristische regio’s van de provincie. En ook de provinciehoofdstad Gent.
De fietsnetwerken Scheldeland, Waasland, Leiestreek, Meetjesland, Vlaamse Ardennen en Gent & omgeving sluiten naadloos op elkaar aan. Je kunt dus van fietsknooppunt naar fietsknooppunt rijden in één regio, of zorgeloos over de regiogrenzen heen bollen, van de ene regio naar de andere, en dat over liefst 3.500 kilometer. Knooppunten stoppen uiteraard niet waar Oost-Vlaanderen eindigt: eens je de provinciegrens hebt bereikt, fiets of wandel je gewoon verder door Vlaanderen langs de knooppunten aan de andere. Of verderop naar Wallonië of Nederland.
Fietsknooppuntennetwerk Scheldeland
Kilometers autovrije jaagpaden en dijkwegen maken van de streek langs Schelde, Dender en Rupel een echt fietsparadijs. In de knooppunttrajecten zijn ook de populaire (en gratis!) veerdiensten opgenomen, zodat je makkelijk van de ene naar de andere oever hopt.
Fietsknooppuntennetwerk Leiestreek
Vele generaties kunstenaars vonden inspiratie langs de idyllische Leie. Fietsend volg je de stroom vanuit Gent richting Deinze (of omgekeerd), langs het chique kunstenaarsdorp Sint-Martens-Latem, het kasteel Ooidonk en andere plekken waar je je soms echt aan de oevers van de Loire waant.
Fietsknooppuntennetwerk Gent & omgeving
Fiets is koning in het verkeersluwe hart van Gent, dat je al trappend nog intenser leert kennen dan te voet. Met de fietskaart stippel je bovendien snel en eenvoudig tochten uit vanuit het historische centrum naar de groene regio errond.
Fietsknooppuntennetwerk Waasland
Langs het Wase fietsnetwerk fiets je over de linkeroever van de Schelde, doorheen een bijzonder stukje Oost-Vlaanderen tussen havendrukte en ongerepte natuur. Door de Polders van Kruibeke, langs de grens met Zeeland, doorheen het Grenspark Saeftinghe, langs de Moervaart, tussen kreken, pittoreske dorpjes en uitgestrekte bossen, om tussendoor je portie cultuur op te snuiven in charmante stadjes als Sint-Niklaas en Lokeren.
Fietsknooppuntennetwerk Meetjesland
Fietsen door het Meetjesland, dat is ver weg van alle drukte het uitgestrekte platteland ontdekken. Hier bol je overwegend plat, tussen bossen, kreken en polders. Hou je van rust, natuur, eigenzinnige dorpscafés en lekker eten en drinken, dan kom je hier gegarandeerd aan je trekken.
Fietsknooppuntennetwerk Vlaamse Ardennen
Uitdagingen troef voor wie houdt van het betere klimwerk! Op de fietsnetwerkkaart staan de hellingen netjes aangeduid, zodat je ze makkelijk kan opzoeken…of net omzeilen. Niet tuk op kuitenbijters? Fiets dan gewoon gezellig langs de vele vlakke valleiwegen in deze regio. Denk aan de Zwalmstreek, met haar watermolens en gemoedelijke dorpjes. Een verbindende factor: altijd en overal heb je hier prachtige uitzichten.
12 Oost-Vlaamse Wandelnetwerken
Omdat de fietsnetwerken zo in de smaak vielen, gingen de Vlaamse provincies – en ook enkele regio’s in Wallonië en Nederland – ook investeren in wandelnetwerken. Volgens identiek hetzelfde principe: in wandelvriendelijke gebieden de mooiste en veiligste wegen selecteren, knooppunten plaatsen, en recreanten met nummertjes en kaarten wandelen sturen. 10 van de voorlopig 36 wandelnetwerken in België lopen (deels) op Oost-Vlaams grondgebied:
Wandelknooppuntennetwerk Getuigenheuvels Vlaamse Ardennen
300 kilometer wandelen met knooppunten door het glooiende landschap van de Vlaamse Ardennen, door de gemeenten Kluisbergen, Oudenaarde, Maarkedal, Ronse, Horebeke en Brakel. Een paradijs voor wie houdt van een stevige klim!
Wandelknooppuntennetwerk Zwalmvallei
Het ruim 200 km lange wandelnetwerk Zwalmvallei leidt je naar het hart van een glooiend stukje Vlaamse Ardennen tussen Oudenaarde, Zottegem en Brakel. Samen met haar bijriviertjes boetseerde de Zwalm hier een idyllisch landschap met miniatuurvalleitjes, watermolens en charmante dorpjes.
Wandelknooppuntennetwerk Bronbossen
350 kilometer groen stappen aan de taalgrens in Brakel Lierde, Geraardsbergen, Ninove en omgeving, waar enkele van de mooiste bronbossen van het land liggen.
Wat het aantal kilometers langs wandelnetwerken betreft, spant de Vlaamse Ardennen de kroon in Oost-Vlaanderen: daar zijn de wandelnetwerken Getuigenheuvels, Zwalmvallei en Bronbossen samen goed voor 850 kilometer aan bewegwijzerde wandelpaden. Ze maken van de regio één aangesloten wandelgebied met knooppunten, een echt wandelwalhalla dat stappers van heinde en verre naar zuidelijk Oost-Vlaanderen lokt. Ideaal voor avontuurlijke stappers die houden van langere tochten en die graag combineren met een overnachting.
Wandelknooppuntennetwerk Meetjeslandse Kreken
Stippel aan de hand van 104 genummerde knooppunten je eigen trajecten uit door het Meetjeslandse krekengebied vlakbij de Nederlandse grens. Goed voor kilometer langs mooie polderhoekjes, prachtige natuurgebieden en pittoreske kanalen.
Wandelknooppuntennetwerk Meetjeslandse Bossen
236 kilometer wandelplezier langs knooppunten in 3 grote Meetjeslandse bosgebieden. Je stapt door de bosgordel die zich uitstrekt van het Landschapspark Drongengoed over Provinciaal Domein Het Leen tot de Lembeekse bossen.
Wandelknooppuntennetwerk Kalkense Meersen – Donkmeer
165 km groene rust in de Scheldemeander tussen Berlare en Dendermonde, langs rijke fauna en flora van Sigmagebied. Een topbestemming voor natuurliefhebbers.
Wandelknooppuntennetwerk In het land van Stille Waters
270 km wandelpaden in Klein-Brabant en Scheldeland, door Bornem, Puurs - Sint Amands, Hamme, Dendermonde, Buggenhout en Malderen. 15.400 hectare mooie landschappen, met elkaar verbonden door dijken, jaagpaden en vijf unieke voetveren.
Wandelknooppuntennetwerk GRENSPARK GROOT SAEFTINGHE
120 kilometer aan paden en door een landschap boordevol contrasten, van aan De Klinge en de kreken van Kieldrecht over de Prosper- en Hedwigepolder tot helemaal in Doel en Verrebroek.
WANDELKNOOPPUNTENNETWERK MOERVAARTVALLEI
300 kilometer paden en paadjes in een groene long in noordelijk Oost-Vlaanderen, vol mogelijkheden voor rust en recreatie. Gedroomd terrein voor een dagje genieten in slow motion, in een lappendeken van bossen, weiden en water, weg van alle beschavingsgeruis.
Wandelknooppuntennetwerk Pajottenland
620 kilometer trage wegen in het Pajottenland, over de grens met Oost-Vlaanderen tot in Ninove en Geraardsbergen.
Wandelknooppuntennetwerk Bulskampveld
120 kilometer natuur en cultuur op de grens van West- en Oost-Vlaanderen, tussen Hertsberge, Beernem, Wingene, Ruiselede en Aalter. Het Bulskampveld, verwijzend naar het gebied dat zich vroeger uitstrekte tussen Brugge en Gent, was ooit het grootste heidegebied van het Graafschap Vlaanderen.
Wandelknooppuntennetwerk Brabantse Kouters
480 kilometer aan wandelpaden in het noordwesten van Vlaams-Brabant, en tot in de Faluintjesstreek, het Kravaalbos en het Buggenhoutbos in Oost-Vlaanderen.
Wat als er een knooppuntenbord is verdwenen of beschadigd?
Tientallen vrijwilligers gaan geregeld voor Toerisme Oost-Vlaanderen op pad om de fietsnetwerken, wandelnetwerken en de lusvormige routes te controleren. Maar ook jij kan helpen om ze in prima conditie te houden.
Ontbreekt er ergens een bordje, hangt er eentje scheef of is er één verdwenen? Meld het bij de Routedokter, en wij sturen snel iemand ter plaatse om het probleem op te lossen.